Wat te doen bij uitslag na een insectensteek door een allergie

Uitslag na een insectensteek kan flink schrikken zijn, zeker als u weet dat u een allergie heeft of deze vermoedt. De huid kan rood, gezwollen en jeukend worden, en soms zijn er ernstigere klachten zoals benauwdheid of duizeligheid. Het is belangrijk om te weten welke signalen onschuldig zijn en wanneer u direct actie moet ondernemen. In dit artikel leest u stap voor stap wat u kunt doen bij uitslag na een insectensteek door een allergische reactie, hoe u de klachten verlicht en wanneer u medische hulp moet inschakelen.

Hoe herkent u een allergische reactie op een insectensteek?

Niet iedere rode plek of bult na een steek is een allergische reactie. Meestal is er sprake van een normale lokale reactie van het lichaam op het gif of speeksel van het insect. Toch kan een deel van de mensen een overgevoeligheidsreactie ontwikkelen. Het is daarom belangrijk om de kenmerken van een allergische reactie te herkennen.

Bij een milde tot matige lokale allergische reactie ziet u vaak:

Een opvallend grote, rode zwelling rond de steekplaats (groter dan 10 cm).
Intense jeuk of een branderig gevoel op en rond de plek.
De zwelling breidt zich soms uit naar de omgeving van de steek, bijvoorbeeld een hele vinger, hand of voet.
De huid voelt warm en strak aan.

Bij een ernstige of systemische allergische reactie (anafylaxie) kunnen klachten elders in het lichaam ontstaan, zoals:

Galbulten (netelroos) op andere plaatsen dan de steekplek.
Zwelling van lippen, tong, oogleden of gezicht.
Benauwdheid, piepende ademhaling of druk op de borst.
Duizeligheid, flauwvallen of een gevoel dat u gaat wegvallen.
Buikpijn, misselijkheid, braken of diarree.

Bij deze laatste categorie klachten is er sprake van een medische noodsituatie en moet u direct hulp inschakelen.

Eerste hulp bij lokale uitslag en zwelling

De meeste reacties op insectensteken zijn lokaal en kunnen thuis goed behandeld worden. Door snel en gericht te handelen, beperkt u de zwelling, verlicht u de jeuk en voorkomt u krabben en mogelijke infecties.

Volg deze stappen bij lokale uitslag zonder alarmerende verschijnselen:

Verwijder zo nodig de angel
Bij een bijensteek blijft de angel soms in de huid achter. Schraap deze voorzichtig weg met een bankpas of de zijkant van een mes. Trek de angel niet tussen twee vingers uit als het gifzakje nog vastzit, want dan kan er extra gif in de huid komen.
Koel de plek direct
Leg een koud kompres of een doek met ijsblokjes (in een theedoek gewikkeld) op de huid gedurende 10 tot 15 minuten. Koelen vermindert zwelling, pijn en jeuk.
Houd het gestoken lichaamsdeel hoog
Is uw hand, arm, voet of been gestoken? Probeer deze dan de eerste uren iets hoger te leggen. Dit helpt tegen de zwelling.
Gebruik een jeukstillende gel of crème
Een product met menthol, aloë vera of een lichte hydrocortisoncrème (indien door een arts of apotheek geadviseerd) kan de huid kalmeren en de jeuk verminderen.
Voorkom krabben
Krabben beschadigt de huid en vergroot de kans op een bacteriële infectie. Knip bij kinderen eventueel de nagels kort om krabben te beperken.

Bij de meeste mensen neemt de zwelling na een aantal uren af en verdwijnen roodheid en jeuk in enkele dagen. Een uitgebreide lokale reactie kan echter iets langer aanhouden, soms tot een week.

Wanneer moet u direct een arts of 112 bellen?

Hoewel lokale uitslag na een insectensteek vaak onschuldig is, zijn er situaties waarin u niet mag afwachten. Een ernstige allergische reactie (anafylaxie) kan binnen minuten tot een levensbedreigende situatie leiden.

Bel direct 112 als een van de volgende klachten optreedt:

Plotselinge zwelling van tong, lippen, keel of gezicht.
Benauwdheid, piepen, moeite met ademhalen of gevoel van verstikking.
Ernstige duizeligheid, zwakte, verwardheid of neiging tot flauwvallen.
Snelle, zwakke pols of een gevoel van naderend onheil.
Uitgebreide galbulten of rode vlekken over het hele lichaam in combinatie met een van bovenstaande symptomen.

Gebruikt u een voorgeschreven adrenaline-auto-injector (bijvoorbeeld een EpiPen)? Dien deze onmiddellijk toe volgens de instructies, en bel daarna altijd 112 of laat dit door iemand in uw omgeving doen. Wacht niet af of de klachten vanzelf wegtrekken.

Medicijnen die kunnen helpen bij allergische uitslag

Bij allergische huidreacties na insectensteken kunnen bepaalde medicijnen de klachten verlichten. Overleg bij twijfel altijd met een arts of apotheker, zeker bij kinderen, tijdens de zwangerschap of als u andere aandoeningen heeft.

Mogelijke opties zijn:

Antihistaminetabletten
Deze medicijnen blokkeren de werking van histamine, een stof die vrijkomt bij allergische reacties. Ze verminderen jeuk, roodheid en zwelling. Ze zijn vaak zonder recept verkrijgbaar, maar gebruik ze volgens de dosering op de bijsluiter of op advies van een arts.
Lokale corticosteroïdcrème
Bij forse lokale uitslag kan een lichte hormoonzalf, zoals hydrocortison, de ontstekingsreactie remmen. Gebruik deze alleen kortdurend en zoals geadviseerd door een arts of apotheker.
Pijnstillers
Als de steek erg pijnlijk is, kan een pijnstiller zoals paracetamol helpen. Neem geen medicatie waar u eerder allergisch op reageerde en overleg bij twijfel met een professional.

Onthoud dat medicijnen de symptomen kunnen verlichten, maar niet voorkomen dat een ernstige allergische reactie opnieuw optreedt bij een volgende steek. Bij bekende ernstige allergie blijft het vermijden van steken, het hebben van een noodplan en het dragen van een adrenaline-auto-injector van levensbelang.

Verschillende insecten, verschillende risico's

Niet alle insecten veroorzaken dezelfde reacties. Sommige soorten staan erom bekend vaker allergieën uit te lokken, terwijl andere vooral vervelende maar onschuldige klachten geven.

Bijen en wespen
Steken om zich te verdedigen en brengen gif in via een angel. Deze steken geven relatief vaak allergische reacties, variërend van lokaal tot ernstig systemisch.
Hommels
Over het algemeen minder agressief, maar hun steken kunnen wel degelijk pijn en allergische reacties veroorzaken bij gevoelige personen.
Muggen
Zorgen vooral voor jeukende bultjes door een reactie op het speeksel van de mug. Een echte, ernstige allergie is zeldzaam, maar sommige mensen krijgen zeer grote, langdurige bulten.
Daas en andere steekvliegen
Kunnen flinke, pijnlijke plekken geven met forse zwelling, soms verward met een infectie. Allergische reacties komen ook hierbij voor.

Als u merkt dat u na bepaalde insecten steeds hevige uitslag of andere allergische klachten ontwikkelt, kan het raadzaam zijn dit met uw huisarts te bespreken. In sommige gevallen kan verder onderzoek of verwijzing naar een allergoloog worden overwogen.

Hoe voorkomt u nieuwe steken en allergische reacties?

Voorkomen is altijd beter dan genezen, zeker als u weet dat u heftig reageert op insectensteken. Met enkele praktische maatregelen verkleint u de kans op nieuwe steken aanzienlijk.

Vermijd geurende producten
Parfum, geparfumeerde bodylotion en sterk ruikende haarproducten kunnen bijen en wespen aantrekken.
Draag bedekkende, neutrale kleding
Lange mouwen, een lange broek en dichte schoenen verkleinen de kans dat insecten direct op uw huid terechtkomen. Felle kleuren en bloemenprints trekken soms extra aandacht.
Let op bij eten en drinken buiten
Wespen worden aangetrokken door zoete drankjes en etenswaren. Dek glazen af, kijk uit met blikjes en let op bij open verpakkingen.
Blijf rustig bij insecten in de buurt
Weg slaan of wild bewegen kan wespen of bijen juist agressief maken. Beweeg langzaam weg of wacht tot het insect weer vertrekt.
Gebruik horren en klamboes
Bescherm leef- en slaapruimtes met horren voor ramen en deuren, en gebruik een klamboe als u veel last heeft van muggen.

Heeft u een bewezen ernstige insectenallergie, dan is het extra belangrijk om altijd uw noodmedicatie bij u te dragen en uw omgeving te informeren over wat zij moeten doen in geval van een ernstige reactie.

Wanneer naar de huisarts bij uitslag na een insectensteek?

Niet elke reactie op een insectensteek vereist een bezoek aan de huisarts, maar er zijn situaties waarin het verstandig of zelfs noodzakelijk is om medisch advies in te winnen.

Neem contact op met uw huisarts of huisartsenpost in de volgende gevallen:

De zwelling wordt na 24 tot 48 uur niet minder, maar juist groter.
De huid rond de steek wordt erg rood, warm, pijnlijk of u krijgt koorts (mogelijke infectie).
U heeft eerder een ernstige allergische reactie gehad op een insectensteek.
U krijgt bij elke nieuwe steek grotere of uitgebreidere uitslag dan voorheen.
De steek zit op een risicoplek, zoals in de mond, keel of vlakbij de ogen.

De huisarts kan beoordelen of er sprake is van een normale reactie, een allergie of een infectie, en zo nodig medicijnen voorschrijven of u verwijzen naar een specialist.

Allergietest en behandeling bij ernstige insectenallergie

Als u ooit een ernstige allergische reactie heeft gehad op een insectensteek, kan verder onderzoek zinvol zijn. Een allergoloog kan met behulp van huidtesten en bloedonderzoek nagaan voor welk insect u precies allergisch bent en hoe ernstig de gevoeligheid is.

Mogelijke vormen van behandeling en bescherming zijn:

Adrenaline-auto-injector
U krijgt een pen voorgeschreven waarmee u zichzelf bij een nieuwe ernstige reactie direct adrenaline kunt toedienen. Dit kan levensreddend zijn.
Allergiepasje of -ketting
Hierop staat vermeld dat u een ernstige insectenallergie heeft, zodat hulpverleners en omstanders snel weten wat er aan de hand is.
Specifieke immunotherapie (desensibilisatie)
Bij een bewezen allergie voor bijvoorbeeld bijen- of wespengif kan een langdurige behandeling met oplopende doses van het allergeen de gevoeligheid sterk verminderen. Dit vermindert de kans op ernstige reacties in de toekomst.

Bespreek met uw arts of allergoloog of deze mogelijkheden voor u van toepassing zijn. Niet iedereen komt in aanmerking, maar de juiste behandeling kan uw veiligheid en gemoedsrust aanzienlijk vergroten.

Praktische tips om met angst en onzekerheid om te gaan

Na een heftige uitslag of allergische reactie op een insectensteek kunt u angstig worden voor nieuwe steken. Dat is begrijpelijk, maar het kan ook uw dagelijks leven beperken als u bepaalde activiteiten gaat vermijden.

Leer de signalen herkennen
Door te weten welke klachten normaal zijn en welke ernstig, voelt u zich beter voorbereid en minder machteloos.
Maak een persoonlijk noodplan
Schrijf op wat u moet doen als u opnieuw gestoken wordt, welke medicijnen u moet innemen en wanneer u hulp moet inschakelen. Bespreek dit met uw arts.
Informeer uw omgeving
Laat familie, vrienden, leerkrachten of collega’s weten dat u een insectenallergie heeft en leg uit wat zij moeten doen in een noodsituatie.
Blijf activiteiten niet volledig vermijden
Met de juiste voorzorgsmaatregelen en noodmedicatie is het vaak mogelijk om veel dagelijkse activiteiten gewoon te blijven doen.

Door kennis, voorbereiding en goede medische begeleiding kunt u met meer vertrouwen omgaan met het risico op uitslag en allergische reacties na insectensteken.

Samenvatting: stap-voor-stap handelen bij uitslag na een insectensteek allergie

Uitslag na een insectensteek kan variëren van een normaal, onschuldig huidverschijnsel tot een ernstige allergische reactie. Herken de signalen, koel de plek, gebruik zo nodig jeukstillende middelen en houd de huid schoon. Raadpleeg uw huisarts bij twijfel of aanhoudende klachten, en bel in geval van benauwdheid, zwelling van de keel of ernstige duizeligheid altijd direct 112. Heeft u een bekende insectenallergie, zorg dan dat u uw adrenaline-auto-injector bij u draagt en dat uw omgeving weet hoe te handelen. Zo vergroot u uw veiligheid en verkleint u de impact van toekomstige steken.