Keto en het Immuunsysteem: Sterker of Zwakker?

Het ketogeen dieet, oftewel het keto dieet, wint de laatste jaren sterk aan populariteit door zijn belofte van gewichtsverlies en mogelijke gezondheidsvoordelen. Maar wat doet deze koolhydraatarme, vetrijkere levensstijl met ons immuunsysteem? Leidt het tot een versterkte weerstand, of juist tot een verhoogde kwetsbaarheid voor ziekten? In dit artikel duiken we diep in de wetenschap achter keto en het immuunsysteem, en bekijken we zowel de potentiële voordelen als de mogelijke risico’s.

Hoe werkt het keto dieet?

Het keto dieet draait om het minimaliseren van je koolhydraatinname en het maximaliseren van vetten, zodat het lichaam in een staat van ‘ketose’ komt. Hierbij schakelt je lichaam over op vetverbranding in plaats van glucoseverbranding. Dit proces produceert ketonen, alternatieve brandstoffen die door organen en hersenen gebruikt kunnen worden. De transitie naar ketose heeft een grote invloed op je metabolisme en blijkt ook een directe link te hebben met je immuunsysteem.

De vraag is echter: ondersteunt dit dieet het afweersysteem of ondermijnt het de verdediging tegen virussen, bacteriën en andere ziekteverwekkers?

Voordelen van keto voor het immuunsysteem

• Ontstekingsremmend effect: Verschillende onderzoeken tonen aan dat een gezonde koolhydraatarme/keto aanpak een ontstekingsremmende werking heeft. Chronische ontstekingen worden gelinkt aan verschillende ziekten, waaronder auto-immuunziekten, hart- en vaatziekten en diabetes. Door de daling van insuline en bloedsuikerschommelingen vermindert de kans op ontstekingsreacties in het lichaam[web:12][web:6].
• Stabilisatie van het metabolisme: Een keto dieet zorgt doorgaans voor stabielere bloedsuikerspiegels. Dit ondersteunt het immuunsysteem, want sterke schommelingen in de bloedsuiker kunnen stresshormonen activeren die het immuunsysteem tijdelijk onderdrukken[web:16][web:13].
• Verbeterde werking van immuuncellen: Nieuw onderzoek toont aan dat keto de activiteit van bepaalde immuuncellen versterkt, met name CD4- en CD8-T-cellen. Deze cellen zijn essentieel voor de adaptieve afweer tegen infecties en mogelijk tumoren. Zelfs een korte periode van ketose kan al positieve veranderingen geven in de immuunbalans en ontstekingsmarkers[web:5].
• Dikkere barrière in de luchtwegen: Uit onderzoek bij muizen blijkt dat ketonen bijdragen aan een dikkere barrièrefunctie in de longen, waardoor virussen zoals griep minder kans maken zich te nestelen[web:1].
• Bevordering van een gezond gewicht: Overgewicht verzwakt het immuunsysteem; afvallen via keto versterkt dus indirect de weerstand door het terugdringen van ontstekingen en vetopslag die het afweersysteem belasten[web:1][web:7].

Risico’s en potentiële nadelen

• Mogelijke onderdrukking van goede darmbacteriën: Een tekort aan vezelinname bij strikt keto kan leiden tot een afname van bifidobacteriën in de darmen. Deze bacteriën zijn cruciaal voor de darmgezondheid en indirect voor een evenwichtig werkend immuunsysteem[web:17][web:14].
• Nutriententekorten: Langdurig keto volgen vereist planning; anders ontstaat kans op tekorten aan vitamines, mineralen en antioxidanten die het immuunsysteem ondersteunen[web:14][web:18].
• Niet altijd geschikt voor iedereen: Voor mensen met bepaalde medische aandoeningen, bijvoorbeeld nierproblemen of hartproblemen, is keto niet per definitie aan te raden. Bij verkeerd samengestelde maaltijdbalansen kan het zelfs een immuunsysteem juist belasten[web:3].
• Gemengde onderzoeksresultaten: Sommige dierstudies laten zien dat een ketogeen dieet positieve effecten heeft op het immuunsysteem, terwijl andere juist waarschuwen voor ongewenste bijwerkingen als obesitas bij langdurig extreem vetrijk eten[web:6][web:9].

Keto en auto-immuunziekten

Keto wordt vaak genoemd in verband met de behandeling of preventie van auto-immuunziekten. De ontstekingsremmende effecten van ketonen lijken het risico op het ontwikkelen of verergeren van auto-immuunreacties te verkleinen. Er zijn aanwijzingen dat keto zelfs de ontwikkeling van bepaalde auto-immuunziekten kan vertragen, al is dit nog niet overtuigend bewezen bij mensen op lange termijn[web:2][web:15].

Ketose, mitochondriën en immuunfunctie

In ketose verschuift het metabolisme en worden meer ketonlichamen als energiebron gebruikt. Dit biedt een beschermend effect op de mitochondriën, de ‘energiecentrales’ van onze cellen. Een goede mitochondriale functie is essentieel voor gezonde en energieke immuuncellen. Zo verbetert ketose aantoonbaar de balans van stoffen als kynureninezuur, wat weer mitochondriale schade door oxidatieve stress tegengaat[web:5].

Keto bij infecties en virussen

Uit laboratoriumonderzoek blijft dat ketogeen eten mogelijk beschermend werkt tegen bepaalde virale infecties en griep; dit heeft te maken met de versterkte barrière in de luchtwegen en een betere immuunrespons bij infectie. Toch zijn deze resultaten voornamelijk gebaseerd op diermodellen, en is bewijs bij mensen momenteel nog beperkt. Wel is duidelijk dat personen op een goed gebalanceerd keto dieet sneller herstellen van griepaanvallen vergeleken met een standaard Westers dieet[web:1][web:20].

Tips om het immuunsysteem te ondersteunen op keto

• Zorg voor voldoende inname van micronutriënten via groenten met weinig koolhydraten (zoals spinazie, broccoli, paprika).
• Varieer met verschillende vetbronnen om gezonde vetzuren binnen te krijgen (zoals olijfolie, noten, avocado).
• Voeg vezelrijke keto-vriendelijke voedingsmiddelen toe (chiazaad, lijnzaad, groene bladgroenten).
• Let op je vocht- en zoutbalans, omdat je via keto meer vocht verliest.
• Luister naar je lichaam; voel je je uitgeput of ziek, wees alert en overleg met een professional.

Conclusie: Sterker of zwakker immuunsysteem?

Op basis van de huidige onderzoeken lijkt het keto dieet onder de juiste condities een versterkend effect te hebben op het immuunsysteem. Belangrijk daarbij is een volwaardige voeding, rijk aan micronutriënten én vezels – met behoud van de essentiële vetten voor ketose. Toch zijn er ook nadelen, vooral bij eenzijdige voeding, langdurige toepassing, of bestaande gezondheidsproblemen. Elke situatie is uniek, dus overleg bij twijfel altijd met een arts of diëtist, vooral bij klachten of chronische aandoeningen. De wetenschap blijft zich ontwikkelen; nieuwe inzichten kunnen bestaande aanbevelingen wijzigen.